MEKAN ÖLÇÜSÜ NASIL ALINIR

Ölçü : Ölçü özellikle mimarlık mesleğinde en çok kullanılan sözcüklerden biridir ve hemen arkasından proporsiyon gelir. Ölçü, genellikle insanı kendi ölçüleriyle beraber değerlendiren bir orandır. Yapıların her şeyden önce içlerinde yaşayan insanlarla orantılı olarak meydana gelmeleri gerekir. Yapının insana göre büyüklüğü doğru gerçekleşmediği zaman bazen fiziksel, bezen psikolojik rahatsızlıklara sebep olur. Dar bir koridor, basık bir tavan, insanın psikolojik yapısında olumsuzluklara sebep olur. Ölçü kavramı insanla yapı arasında olduğu gibi yapıyla çevre arasında da söz konusudur. Yapının fiziksel çevre içindeki etkisi yapı dizaynının bir bölümünü oluşturur. Ölçü kavramının bir diğer anlamı da yapının veya objenin kendi içinde ölçülü olmasıdır. Soyut olarak iki büyüklük arasındaki sayısal ilişki veya bütünle onu meydana getiren elemanlar arasındaki ilişki anlamına gelir. Buna mimarlık dilinde proporsiyon denir. Bir nesneyi diğerlerinden ayırt etmeyi sağlayan o nesnenin niteliğidir. Tüm nesne ve olayların bir niteliği vardır. Belirli bir nitelik dışında her nesne bir niceliğe sahiptir. Nitelikten farklı olarak nicelik, büyüklük ve hacim gibi nesnenin içinde var olan özelliklerin büyüklük ya da gelişme derecesiyle nesneyi karakterize eder. Genellikle nicelik bir sayı ile ifade edilir. Nitelik ve nicelik birbirine bağlıdır. Çünkü bir ve aynı nesnenin yönlerini temsil ederler. Bir başka deyişle nitelik ve niceliğin birliğine ölçü denir. Ölçü, Bir nesnenin ne ise o olarak kaldığı bir çeşit sınır ya da çerçevedir. Nesnelerin değişik yönlerini tanımlayan ‘‘nicelik ve nitelik birliği’’nin ölçüyü belirlediği ve ölçünün de ‘‘bir nesnenin sınır ya da çerçevesini’’ gösterdiği söylenebilir.

PLANLARIN KROKİ ÇİZİMLERİ

Kroki: Herhangi bir cismi veya düşündüğümüz bir şekli karşımızdakine anlatmak için sözlü veya yazılı anlatım yeterli gelmiyorsa ilk yapacağımız kağıt ve kalemi alıp onu kağıda çizmeye alışmaktır. Bu yapılan işlem bir kroki çalışmasıdır. Bu tanımlamadan yola çıkarak kroki, düşünülen ya da mevcut bir cismin resim aletleri kullanmadan el ile serbest olarak kağıda çizilmesidir. Kroki resimler teknik alanda özellikle yeni tasarlanan yeni bir mekân ya da donatı elemanının kroki resmi ile rahatça ifade edilebilmesi için eksiksiz olmalıdır. Eğer imal edilecek bir donatının kroki resmi çizilecekse gerekli bütün imalat bilgilerinin çizilmesi gerekmektedir.

 Kroki Çiziminde Kullanılan Gereçler : Kroki çizimleri her zaman el ile serbestçe yapılır. Ayrıca her zaman masa gibi düz yüzeyler bulunmayabilir. Bu sebeple kroki çizimlerinde çizim araç gereçleri kullanılır. Bunlar kağıt, kalem ve silgidir. Kroki resim çizmek için kullanılan kağıt, defter, bloknot vb kağıtlardır. Ancak bu iş için ideal olan kareli kağıtlardır. Karelerin ölçüleri belli olduğu için bundan yararlanarak resim boyutlarında oranlar göze hoş gelecek şekilde düzenlenebilir. Kroki çizimi için kullanılan kalemler değişik türde olabilir. Eğer kurşun kalem kullanılıyorsa orta yumuşaklıkta kalemler tercih edilmelidir (HB, B ve 2B). Kroki çizimi konusunda tecrübe kazandıktan sonra mürekkepli kalemler de kullanılabilir. Bu takdirde kağıt üzerinde rahatça kayabilen uçlara sahip kalemler tercih edilmelidir. Çizimde kurşun kalem kullanılması halinde bazı fazlalıkların ve yanlışlıkların silinmesi gerekir, bunun için yumuşak bir silgi kullanılmalıdır.

 Krokide Ölçek : Kroki çizimleri el ile çizildiği için herhangi bir ölçek söz konusu değildir. Ancak kroki resminin büyüklüğü, kâğıdın ve çizilecek elemanın büyüklüğüne göre göz kararı ile ayarlanır. Genellikle cismin üç ana boyutuna veya planın ebatlarına göre büklükle seçildikten sonra diğer bütün ölçüler aynı oranda büyütülmeli ya da küçültülmelidir. Kroki çiziminde başlangıçta cetvelle bir ölçek belirlemeye gerek yoktur. Bu durum tamamen göz ile belirlenmelidir. Bu sebeple milimetrik bölmeli veya kareli kağıt kullanılmalıdır. Ölçeksiz çizildiği için kroki resimlerinde bütün ölçüler eksiksiz olarak belirtilmelidir. Eksik bir ölçünün kroki resminde ölçülerek elde edilmesi mümkün değildir. Bu sebeple parça üzerinde ölçü alınırken ölçülebilen her elemanın gerçek ölçülerinin alınmasına önem verilmelidir.

 Görünüşlerin Kroki Çizimleri : Kroki çizimlerinde karşılaşılan ve zorluk çekilen en önemli konulardan biri boyutlar arasındaki oranların sağlanmasıdır. Belli bir ölçek kullanılmadığı için çizilen resmin cismi daha iyi anlatabilmesi için göz kararı ile ölçek kullanmak önemlidir. Ancak boyutlar arasındaki oran uygun olarak ayarlanamadığı zaman cismin gerçek şekli hakkında tam bir fikir sahibi olmakta zorluk çekebiliriz. Bu yüzden bazı yöntemler kullanarak bu oranın uygun olması ve resmin buna göre çizilmesi sağlanır. Krokisi çizilecek cismin bir fotoğrafından, resminden veya kendisinden yararlanılır. Çizim yöntemi de buna göre belirlenir. Kroki çizim yöntemlerini şu şekilde sıralayabiliriz, fotoğraf ve resimden kalemle orantı yöntemi, kareler yardımıyla kroki çizme  cismin gerçek şeklinden kalemle orantılama.

KROKİ GÖRÜNÜŞLER ÜZERİNDE ÖLÇÜLENDİRME

Teknik çizimler o parçanın genel biçimi hakkında bilgi verir. Şekli ölçülendirmeyle de parçanın ve parçayı meydana getiren elemanların büyüklüğü ile bazı açıklamalar verilerek parçanın daha iyi anlaşılması sağlanır. Böylece imalatçılar, iş resmi üzerinden ölçü almak zorunda kalmadan parçanın yapımı hakkında daha sağlıklı bilgi sahibi olurlar ve yalnızca resim üzerinde yer alan direktifler doğrultusunda üretimi gerçekleştirirler. Birbiri ile ilişkili parçaların ayrı ayrı atölyelerde ve ayrı işçiler tarafından imal edildikleri halde birleştirildiğinde hiçbir sorun olmadan uyum içinde olmaları resim üzerinde verilen düzgün ve yeterli ölçülendirme ile mümkündür. Bu birlikteliği sağlamak için ölçülendirme ve bilgilendirme konularının bir standart içinde olması ve herkesin aynı sonuca varması gereklidir. Ölçülendirmede dikkat edilecek hususları şu şekilde sıralayabiliriz, ölçü ve bağlama çizgileri çizgi grubunun en ince çizgisi ile yapılmalıdır. Oklar dolu ve sivri olmalıdır. (Uç açısı 15º, kalın çizginin 5 katı, ok dibi kalın çizginin 3 katı olmalıdır.) Ölçü çizgileri; şeklin kenarlarından 10-12 mm, birbirlerinden 7-10 mm uzak olmalıdır. Bağlama çizgileri birbirine paralel ölçü çizgilerine dik olmalıdır. Ölçü rakamları levhanın alt tarafından bakıldığında okunacak şekilde, ölçü çizgisinin üst ortasına gelecek şekilde ve biraz açığa yazılmalıdır. Ölçüler, milimetre cinsinden yazılmalıdır. Ayrıca ölçünün sonuna mm yazılmaz. Az da olsa farklı birimler kullanılarak ölçülendirme yapılırsa yanına birimi ya da sembolü yazılır. Her ölçü en kolay anlaşılabileceği görünüşte olmalıdır. Gerekli olmadıkça bir görünüş üzerine birden fazla ölçü yazılmamalıdır. Ölçü çizgileri daima sürekli kalın çizgilere bağlanmalıdır. Kesik çizgilere ölçü çizgisi bağlanamaz. Ölçü rakamları herhangi bir çizgi ile kesilmeyecek şekilde yazılmalıdır. Ölçek dışı çizilmiş olan kısımların ölçülerinin altı çizilmelidir. Bir eksen veya çevre çizgisi, hiçbir zaman ölçü çizgisi olarak kullanılmamalıdır. Ancak bağlama çizgisi olarak kullanılabilir. Okların uçlarının resim köşe noktalarına temas etmemesi gerekir. Ölçü ve bağlama çizgileri, resimde yer alan diğer çizgilerle mümkün olduğunca kesişmeyecek şekilde düzenlenmelidir. Üst üste gelen ölçü çizgilerindeki rakamlar aynı hizaya yazılmalıdır. Simetrik parçaların ölçülendirilmesinde tam ölçü yazılır. Bu tür parçaların bir tarafının ölçülendirilmesi yeterlidir. Sayıların ölçü çizgisi uzantısına yazılması gerekiyorsa sağ taraf tercih edilmelidir. Okları bağlama çizgileri içine çizilmediği takdirde ok yerine bağlama çizgileri ile ölçü çizgilerinin kesiştiği yerlere nokta konur veya üçüncü bir çizgi ile kesilir. Taranmış alanlara yazılan ölçü sayıları tarama çizgileri ile kesilmemelidir. Görünüşlerde daire şekli belli değilse, ölçü ilgili çizgi üzerine veya ölçü çizgisiz olarak verilmişse ölçü çizgisinin tek oku görünüyorsa, bu gibi durumlarda çap ölçüsünün önüne Ø sembolü konulmalıdır. Kare görünüşlerin tek görünüşle ifade edilmesi halinde kare kenarının ölçüsünün önüne  sembolü konulmalıdır. Resimdeki yarıçaplar çembere değen tek oklu bir ölçü çizgisi ile ölçülendirilir. Merkez iki eksenin kesişmesiyle belli değilse, küçük bir daire eksen üzerine kısa bir çizgi çizilerek belirtilir. Merkezin belli olmadığı durumlarda yarıçap ölçüsünün önüne R harfi konulmalıdır. Yarıçap ve çaplar rahat okunmaları için 30º eğimli oklarla ifade edilir. Yarıçapın ölçülendirilmesi için resim alanı yeterli değilse ölçü çizgisi dik olarak kırılmış gibi gösterilmelidir. Ölçülendirilecek yerin ölçüsü küçükse dışarıdan içeriye doğru gösterilmelidir. Ölçü ne olursa olsun resim üzerine gerçek ölçü değerleri yazılmalıdır. İmalat sırasında kendiliğinden oluşan yüzeylere ölçü verilmemelidir. Resim üzerindeki başka ölçülerden faydalanmaya veya hesap yapmaya gerek kalmadan ölçülendirme yapılmalıdır. Dairesel kısımların çizgisel ölçülendirilmesi yapılırken daireler arasındaki ya da eksenler arasındaki mesafeler verilir. Bir yayın merkezinin belirtilmesi gerekir. Buna göre yarıçap ölçülendirmesi yapılır.

 Yatay Ölçülendirme Teknikleri : Yatay ölçülendirme yapılırken bağlama çizgileri düşey olarak çizilir, ölçü çizgileri yatay olarak resmin altında veya üstünde şekilden 8-12 mm uzaklıkta çizilir. Eğer birden fazla ölçü çizgisi kullanılması gerekiyorsa ölçü çizgileri arasında da 7-10 mm mesafe bırakılmalıdır. Rakamlar ölçü çizgisinin ortasına gelecek şekilde yazılmalıdır.

 Düşey Ölçülendirme Teknikleri : Düşey ölçülendirme yapılırken bağlama çizgileri yatay olarak çizilir. Ölçü çizgileri düşey olarak resmin sağına veya soluna çizilir. Şekilden 8-12 mm, ikinci bir ölçü çizgisi gerekiyorsa ölçü çizgileri arası 7- 10 mm olmalıdır. Ölçü yazıları ölçü çizgilerinin ortasına gelecek şekilde yazılmalıdır.

 Diyagonal Ölçülendirme Teknikleri : Diyagonal ölçülendirmede ölçü çizgileri kenar çizgilerine paralel bağlama çizgilerine dik olarak çizilir. Rakamlar ölçü çizgilerine paralel olarak yazılmalıdır. Rakamlar yine şekilden 8-12 mm, ikinci bir ölçü çizgisi gerekiyorsa ölçü çizgileri arası 7- 10 mm olmalıdır. Ölçü yazıları ölçü çizgilerinin ortasına gelecek şekilde yazılmalıdır.

DUVAR BOŞLUKLARINI ÖLÇÜLENDİRME TEKNİKLERİ

Bina Yapı Elemanlarının Planda Gösterilmesi : İnsanlar, ilk olarak korunma ve barınma amaçlı olarak bina yapımına başlamışlardır. Her alanda olduğu gibi uygarlığın ve teknolojinin gelişmesi yaşama ve çalışma alanlarının da çeşitli özellikleri bir arada bulundurmasını zorunluluk haline getirmiştir. Binalar, yapı elemanı adını verdiğimiz unsurların bir araya gelmesi ile oluşur. Bina adını verdiğimiz oluşumlarda kapılar, pencereler, duvarlar, bacalar, nişler vb. yapı elemanları bulunur. Bu yapı elemanları planlarda, teknik resim kuralları doğrultusunda sembolize edilerek ifade edilir. Bu sembollerin doğru olarak kullanılması uygulayıcılar ile tasarımcıların ortak bir dil kullanmasını ve uygulamada hata payının azaltılmasını sağlar. İç mekân tasarımcısının temel amacı, mekânların kullanıcılarının istekleri ve tasarım ilkeleri doğrultusunda düzenlenmesini sağlamaktır. Bu amaçla tasarımcının düzenleme yapılacak mekâna yönelik olarak bazı temel bilgilere sahip olması gerekir. Tasarımcı; mekân sahibinin beğenileri, yaşı, cinsiyeti, eğitim durumu vb. kişisel bilgilerinin dışında mekâna yönelik olarak mekânın ölçülerine, mekânı oluşturan kolon kiriş, niş, kapı, pencere, duvar, baca vb. yapı elemanlarının özelliklerine ve ölçülerine yönelik bilgilere sahip olmalıdır. Bu konulara yönelik olarak tasarımcının bilgi almasını sağlayan temel unsur, mekânın kendisi ve bu mekânın kat planıdır. Tasarımcının düzenleme yapılacak mekânda sürekli olarak kalması ve mekâna yönelik çalışmaları burada gerçekleştirmesi söz konusu olmadığından mekâna yönelik planları çizebilmesi veya çizilmiş olan planları okuyabilmesi gerekir. Plan okumak demek planı oluşturan tüm yapı elemanlarının neler olduğunu görüp ifade edebilmeyi, bu yapı elemanlarının ölçülerine yönelik olarak plan üzerinde verilmiş olan bilgilerin alınabilmesini ve tasarım çalışmalarının bu doğrultuda yürütülmesini ifade eder. Kat planları yolu ile alınan bilgiler sadece ölçüsel bazda değildir. Örneğin, tasarımı yapılacak mekânların cephe yönleri de kat planları ile alınacak bilgilerdendir. Tasarımda cephe yönünün yalıtım, aydınlatma ve renk kullanımında etkileri söz konusudur. Kuzey cepheye bakan mekânlar, güney cepheli mekânlara göre daha soğuk ve daha karanlık yapıdadır. Bu da tasarımcının düzenleme sırasında dikkate alması gereken bir konudur. Kat planlarının okunması yolu ile hangi mekânların birleşimden oluştuğu, mekânların boyutlarının ne olduğu, mekânlar arasındaki geçişlerin nasıl sağlandığı, duvar kalınlıkları, kapıların ve pencerelerin açılış yönleri genişlik ve yükseklik ölçüleri, ıslak zeminlerin ve diğer mekânların kullanım alanları, elektrik, su vb. tesisatların durumu hakkında bilgi alınabilir. Tasarım aşamasında mekânda bazı yapısal değişikliklere gidilmesi gerekebilir. Örneğin doğal aydınlatmadan daha fazla yararlanabilmek amacıyla mekânda yeni bir pencere tasarlanabilir. Bu durumda tasarımcının pencere açmayı düşündüğü duvarın taşıyıcı özelliğinin olup olmadığını bilmesi gerekir. Kat planı yolu ile bu bilgilere ulaşması mümkündür. Plan üzerinde tasarlanan pencerenin ve açılış yönünün çizim yolu ile ifade edilmesi gerekir. Binanın oluşumuna yönelik yapı elemanları projelerde teknik resim kuralları doğrultusunda ifade edilir. Duvar, kolon, kiriş baca yapı elemanlarının teknik özellikleri dikkate alınarak sembolleri bir standarda bağlanmıştır. Proje kimin tarafından çizilirse çizilsin aynı anlamı ifade eder. Teknik resim kurallı çizgiler bütünüdür. Teknik resim yolu ile çizilen kat planlarının yapı elemanlarını ölçü ve form olarak ifade etmesi gerekir. Kat planları yolu ile mekânlar yaratılır ve dekorasyon çalışmaları gerçekleştirilir. Tasarımcı ve uygulayıcının aynı dili konuşması planda kullanılan yapı elemanlarına yönelik ifadelerin herkes tarafından aynı şekilde algılanması uygulama projesinin hatasız olarak gerçekleştirilmesini sağlar.

TESİSAT ELEMANLARININ DETAY ÖLÇÜLERİ

Tesisat elemanları yapılarda aydınlatma, ısıtma, temizlik vb işlevlerin yerine getirilebilmesi için duvar altı ve duvarların üzerine inşaat aşamasında yerleştirilen tesisatlardır. Aydınlatma ve çeşitli elektronik cihazların çalıştırılmasında elektrik tesisatı, temizlik, yıkanma ve çamaşır, bulaşık makineleri için temiz su tesisatı ( sıcak- soğuk ), iklimlendirme için klima tesisatı, ısınma için kalorifer tesisatı kullanılır.

 Elektik Tesisatı : Elektrik tesisatı detay ölçülendirmesinde kablolar alıcıların çekeceği akım şiddetine göre tayin edilir. Ölçülendirmesi kesit yüzey ölçülerine göre isimlendirilir. En küçük kesit 1.5 mm² dir, tesisin en küçük birimi sortidir. Linye hatlarında 2.5 mm² ve kolon hatlarında 4 mm² kesitli iletkenler kullanılır. Aydınlatma sortilerinde 1.5 mm priz sortilerinde 2.5 mm² kullanılır. Borular sıva altı ve sıva üstü olarak gruplandırılır ve iç çapının mm cinsinden ölçüsü ile belirtilir, boruların seçilmesinde içinden geçecek kablo sayısı ve kablo kalınlıkları belirleyici olur. Projelerde gösterilirken Ø 8 – Ø 48mm arasında ifade edilir. Aydınlatmada kullanılacak lambalar çektiği akıma göre Watt cinsinden yazılır.

 Sıhhi Tesisat : Sıhhi tesisatların ölçülendirilmesinde kullanılan malzemelerin özelliklerine göre, temiz su tesisatlarında kullanılan metal veya PVC borular, çaplarına göre ¼ ½ ¾ parmak olarak adlandırılır. Pis su borularında 5’ lik, 8’lik, 10’luk gibi cm cinsinden adlandırılır.