HASTANE YAPILARININ TASARIMI

İşletme planlaması: Bir hastane için yatırım masrafları tahmin edilemeyecek kadar yüksektir. Rasyonel işletme planlaması ve ekonomik alan programında işletme ve personel masrafları öncelikli olarak dikkate alınmalıdır. İşletme planlamasının ilk aşamasında, hatalı yatırım kararları ve elverişsiz işletme harcamalarını aza indirgemek için, inşaat sahibi, mimarlar, uzman planlamacılar ve hastane idaresi ortak görüşme yapmalıdır. Mimarların idare ve uzman mühendislerle (hastane planlamacıları, hijiyenikçiler) tez elden yoğun işbirliği yapması öneme haizdir. İşletme planlaması esasını, konstrüksiyon, biçim, tesisat ve inşaat sistemi, tıbbi teknik gereksinim ve donanımlara ilişkin teçhizat planlaması teşkil eder.

Genel: Hastaneler şiddetli ve kronik şikayeti olan hastaların tedavisini ve bakımını sağlayan kuruluşlardır. Hastaneler tıbbi tedavi önlemleri ihtisas sahalarının türü, kapsamı, uzmanlık sahası ve tedavi teçhizatlarının büyüklüğü itibari ile farklılık gösterirler:

Tıbbi tedavi; ihtiyat ve rehabilitasyon tıbbının önlem (protilaks) ve tedavi (rehabilitasyon); teşhis (diagnostik) ve tedavi (terapi) bakım yoğunluğu ve bakım standardı ile hizmet, ruhsal bakım, öğrenim, araştırma sahasındaki farklılıklardan oluşur. Önceleri hastaneler tıbbi cerrahi kurumlar olarak planlanırken, günümüzdeki yeni trendle kurumların insana yaraşır hale getirilmeleri önemle vurgulanmaktadır. Modem hastaneler artık hotel karakteri taşımakladır. Hastaların hastanelerde kalma süresi, 1 ve 2 yataklı odaların daha fazla itibar görmesiyle kısalmıştır (özel hastalar).

Oluşumu: Genel olarak hastaneler bakım, muayene ve tedavi, müdahale, idare ve teknik kısımlardan oluşur. Bunlara ilave mesken kısımları, öğrenim, araştırma ve yan bölümler/ işletmeler yer almaktadır. Sözü edilen kısımlar dahili işletme olarak sınırlandırılmıştır. Muhtelif bölümlerin düzenlenişi üzerinde farklı görüşler hakimdir. Münferit bölümlerin yatay ve dikey irtibatlarının sağlanması önemlidir.

Tipleri: Hastaneler, en küçük (50 yatağa kadar), küçük (150 yatağa kadar) normal (600 yatağa kadar) ve büyük hastaneler olmak üzere çeşitlere ayrılırlar. En küçük ve büyük hastaneler, günümüzde az inşa edilmektedir, normal hastanelerin yüzeysel dağılımının yön gösterici olduğu görülmektedir. Sağlık alanında yapılan reformlardan dolayı, küçük hastanelere dönüşüm yaşanmaktadır. Hastane yapımını üstleniciler, kamusal cemiyetler veya özel müteşşebisler olabilir, ancak üstlenici yükümlülerin burada birleşmesi de söz konusudur. Hastaneler, işlevleri bakımından genel-mütehassıs hastaneler ve üniversite klinikleri olmak üzere ayrılırlar.

Üniversite Klinikleri : Max. bakımlı üniversite klinikleri, tıp akademileri ve büyük hastaneler gibidir. Üniversite klinikleri, özellikle geniş kapsamlı teşhis ve tedavi donanımlarına, araştırma ve öğrenim için sistematik çalışma teçhizatlarına sahiptir. Anfiler ve uygulama odaları, katılımcıların hastane çalışmalarını engellemeyecek tarzda dizayn edilmelidir. Büyük yatak odaları doktor vizitesi ve öğrenciler için büyükçe olarak planlanmalıdır. Üniversite kliniklerinin ağırlık noktaları ve gereksinimleri için, özel birleştirilmiş oda programının yapılması gerektirir.

Mütehasıs Hastaneler : Bu tip hastaneler tedavi türlerine veya hasta gruplarına yöneliktir. Trafik hastaneleri, rehabilitasyon kliniği, ortopedik klinik, kadın doğum kliniği. Bunların haricinde: Verem, kanser, ruh, nöroloji klinikleri mevcuttur. Kür, bakım, yetiştirme ve huzur evlerine geçişler de bu sayılanlara dahildir. Özel hastanelerin sayısı tıp dallarının uzmanlık alanlarına göre sıralanması ile artış göstermektedir.

YAPI PLANLAMASI

Yapı Planlaması: Katılımcıların hetorejenlik ve esnekliğini sağlamak için bir hastanenin tam müteşekkil yapı tasarımı için planlama sistematiği gerekir. Hastane yapısı bir dizi fonksiyonu içerir: Mesken, araştırma (üniversite kliniklerinde), öğretim, yönetim. Oda boyutlarının ve enstalasyonun çok sayısı ile uygun bir planlama metodu bu çeşitliliğe çözüm sunma imkanına sahiptir. Planlama, uygulama ve daha sonraki işletme süresince eldeki veriler zaman aşımına uğrayacağından veya kısmen yetersiz ve hatalı olabileceğinden, bir planlama heyeti oluşturulmalı ve bu heyette, mimarlar, hekimler, hemşireler, uzman mühendisler ve idare memurları, toplu planlama ve yapı süresi boyunca birlikte çalışmalıdır. Hastane yapımının ilk plan aşamasından bitimine kadar 8-10 yıl geçmektedir (takr. 600 yataklı normal hastanelerin inşaasında). Bu zaman süresi ise tıp tekniği teçhizat modellerinin eskimesi anlamına gelmektedir. Gerçekçi bir yapı planlamasında, cihaz büyüklüklerinin bilgisayar teknolojisi nedeniyle sürekli değişerek odaların büyüklüklerine etki etmesinden dolayı, endüstri ve sanayi ile işbirliği kaçınılmaz olmaktadır. Hastanelerin bazı alanlarının büyüklükleri (örn. Radyoloji, ışın tedavisi) son yıllarda değişmiştir. Özellikle sağlık alanındaki reformlar gelecekteki hastane planlamalarını etkileyecektir. Hastanelerin bir takım bölümleri özerktir (örn. radyololi bölümleri, jeriyatrik gündüz klinikleri, acil servisler). Bunların haricinde, planlamayı, yangın koruma, ses yalıtımı, mesleki kuruluşların nizamnameleri vb. de etkilemektedir.

Kullanım Süresi: Konstrüksiyon, montaj ve teçhizatlar farklı kullanım sürelerine tabidir. Yapı konstrüksiyonu, inşaatın esnek olması için iskelet yapı tarzında olmalıdır. Hastane donanımları ve teçhizatları, işletme konumuna ve nizamnameye göre takr. 5-10 yılda değiştirilmelidir. Bu da bina strüktürüne etkide bulunmaktadır. Bu tip cihazların sökülüp takılma işlemlerinin, binanın taşıyıcı konstrüksiyonlarını tahrip etmeden yapılmasına planlamada özen gösterilmelidir.

Ekonomi : Kullanımların olası değişimleri ve farklı aşınma süreçleri yapı yöntemine etkide bulunmaktadır. Ekonomik bir tasarım planlamasında, işletme yolları, elverişli iş süreci ve fonksiyonel mekan programlarının yanı sıra bu kriterler dikkate alınmak mecburiyetindedir.

Yapı Masrafları Yapı masrafları DIN 276'ya göre belirlenmelidir ve aşağıda gösterilen oranlar kullanılmalıdır:

1. Kaba yapı takr. % 22

2. inşaat yapımı ve tesisler takr. % 40

3. Donanım ve tıp tekniği takr. % 20

4. Yapı yan harcamaları takr. % 18

Yeni yapı planlamasında her bir hasta yatağı için takr. 70-100 m?, tadilat yapılan bir binada ise her bir hasta yatağı için 200-280 ün göz önünde bulundurulması gerekir (burada klima merkezleri ve depo yüzeyleri gibi tüm yan mahaller içerilmiştir).

Tasarlama Kuralları: Genelde hastaneler birçok yapı bölümlerine taksim edilerek veya mevcut hastaneye eklenerek tasarlanır. Bundan dolayı konstrüksiyon ve tasarım (yollar, sahanlıklar) değişken olarak genişletilebilir şekilde düzenlenmelidir.

Affiniteler : ilk tasarım işlerinin başlangıcında planlama heyeti münferit fonksiyon kısımlarının tesirleri hakkında belirgin fikre sahip olmalıdır. Bu tarzda, hastanenin farklı kısımlarının iyi bir şekilde irtibatlandırılması ve mahal yakınlığı mümkün olacaktır.

Arazi: Hastane inşaası için seçilen arazi, konutlar ve hastane bölümleri için yeterli mekan sağlamalıdır. Esas talepler: Sakin ortam ve daha sonra oluşabilecek rahatsız edici gelişmeler nizamnamelerle bertaraf edilmelidir. Sis, rüzgar, toz, duman, gürültü, haşerelerle rahatsız edici ortam oluşmamalıdır. İnşaat yeri ipotekli olmamalıdır. Daha sonraki gelişmeler için serbest alan planlanmalıdır. Yönlendirme tedavi ve fonksiyon odaları için elverişli yön tayini, kuzey üzerinden kuzey-batı ve kuzey-doğu arasındadır. Hasta odaları cephelerinin güneyden güney-doğu istikametinde olması elverişlidir. Keyifli sabah güneşi, az miktar ısı birikimi, az bir miktarda güneşten koruma tedbirleri, yumuşatıcı akşam saati. Doğu-batı odaları buna karşın derin güneşlenme, fakat daha az kış güneşi alabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Kısa süre kalınan hastaneler için hasta odalarının konumu önem ihtiva etmez. Bazı özel disiplinlerde, hastaya güneş ışığının doğrudan vurmaması için odalar kuzey tarafa düşmektedir.

Konsepsiyon: Mevcut hastane yeni yapı ile genişletilir ve tasarım 4 yapı aşamasında uygulanır. Büyük yeşil alan şeklinde iç avlu tasarımı; bu şekilde gürültü probleminden uzak açılabilir pencereler.

Binanın biçimini geçit ve yollan belirler. Ana yoldan ayrılan birimlerin (münferit sahalar) merkezi bir noktadan ışınsal olarak dağılıp dağılmayacağı önceden tespit edilmelidir. Uzunlamasına olan ana koridordan binanın gelişmesi dikkate alınmalıdır. Bir hastanenin yüksek katları, bakım, tedavi, ikmal, sedyeli hasta sevki, hastane idare avlusu, bodrum garajı, depolama, idare, tıbbi hizmetler birbirine rasyonel bağlantılı ve ulaşılabilir olarak inşa edilmelidir. Örnek bir dikey bağlantı aşağıdaki gibi oluşturulmalıdır:

Üst katta : Helikopter iniş pisti, klima tesis merkezi, hemşire okulu, laboratuvar,

2-3 Üst kat : Hasta bakım istasyonları,

1. Kat : Ameliyathane, merkezi sterilizasyon, yoğun bakım, doğum, doğum evi, çocuk istasyonu,

Zemin kat: Fuaye, radyoloji, nöbetçi hekim, acil yardım, sedyeli hasta girişi, acil hasta kabul, danışma, idare, kafeterya,

1. Bodrum kat: Depo, fizyo terapi, mutfak, klima ve havalandırma tertibatı

2. Bodrum kat: Radyoterapi, doğrusal akseleratör, Garaj, elektrik ikmali.

Ambulans: İlk yardım tedavi odalarının düzenlenmesi önemlidir. Henüz planlama aşamasında ambulansın ulaşacağı acil kısım ile diğer hastaların yollarının ayrılması gerekmektedir. Hasta sayısı tüm hastanenin mevcut ihtisas sahaları ve büyüklüklerine bağlıdır. Büyük çapta ve yoğun ilk yardım hastaları için bölüm, hastanenin diğer koğuşlarından yapısal olarak ayırt edilmelidir. Bununla birlikte acil yardım servisinin röntgen ve cerrahi bölümlerine hızlı bir şekilde ulaşılabilecek irtibatlar da sağlanmalıdır. Acil cerrahi müdahalenin önemi de burada dikkate alınmalıdır (Büyük bekleme salonları, daha fazla ilk yardım odaları).

Konstrüksiyon Kafesi  : Konstrüksiyon kafesi, ana fonksiyonlu, yan fonksiyonlu ve ulaşım bölgelerindeki iş yerlerini ayırt etme olanağı ile birlikte yol irtibatlandırılmasını sağlamalıdır. Ayrı ayrı iş yerlerinin ve gerekli odaların karşılaştırılması tüm işletme yeri için elverişli olan konstrüksiyon kafesini lüzumlu kılmaktadır. Uygulamada konstrüksiyon aks ölçüsünün 7,20 m veya 7,80 m olanının anlamlı olduğu görülmüştür. 7.20 m veya 7.80 m'lik bir açıklıkta farklı birimlerin elverişli planlanması mümkündür. Örneğin ameliyathane salonu gibi büyük yüzeyli odalar kolonsuz olması gerektiğinden zor planlanabilir olmasından dolayı, küçük aks aralıkları elverişsizdir. Bina tekniğini engellememek için çelik beton tavanlar kirişsiz uygulanabilinir.

Mahal Listesi: Bir konstrüksiyon kafesinin ve esas planın düzenlenebilmesi için tüm hastanenin taksimatı ve gereksinimlerinin belirlendiği mahal listesi oluşturulmalıdır. Hastane türüne göre değişiklik gösterecek mahal listesinin tümü uygulanmayabilir. Mahal programı üzerinde kullanıcılarla birlikte konuşulmalı ve alan krokisi çıkarılmalıdır. Bir hastanenin muhtemel ağırlık noktalarının belirlenmesinde muhtelif birimlerin türü ve büyüklüğü etkili olmaktadır. Planlamacılar ile kullanıcılar arasında kurulan sıkı kontak daha sonra oluşabilecek olumsuzlukları bertaraf etmeye yarar. Kılavuz alan değerlerinin yardımı ile muhtelif birimlerin büyüklükleri üzerinde genel bakış sağlam. Halbuki burada kılavuz değerler sadece öneri niteliğindedir ve ilgili objenin sahasına ve kapasitesine bağlıdır.

Koridorlar: Koridorlar olası en büyük ulaşımlara göre boyutlandırılmalıdır. Toplu kullanılan koridorlar en az 1,50 m genişliğinde olmalıdır. Hastaların sedyede sevkinin yapıldığı koridorlar en az 2,25 m genişlikte düzenlenmelidir. Koridorlardaki asma tavanların yüksekliği min. 2.40 olmalıdır. Aydınlatma ve havalandırma için açılan pencereler birbirinden 25 m uzak mesafede yapılmamalıdır. Koridorların kullanılabilir genişlikleri, dahili tertibatlar, kolonlar veya diğer yapı elemanları ile daraltılmamalıdır. Eyaletlere özel yapı nizamnamelerine göre, istasyon koridorlarına yangından koruma tertibatlı kapılar yapılmalıdır.

Kapılar : Kapıların konstrüksiyonlarında hijyenik gereksinimlere önem verilmelidir. Kapıların üst yüzey kaplamaları, uzun müddet temizliğe ve dezenfeksiyon maddelerine dayanıklı olmalıdır. Kapılar duvarlarda olduğu gibi ses yalıtım taleplerine uygun olmalıdır. İki katlı kapı kaplamalarında kapı kaplama konstrüksiyonunun en az ses emme gücü 27 dB olmalıdır. Kapıların iç yükseklikleri cinsine ve fonksiyonuna göredir:

Normal kapılar 2,10-2,20 m

Otomobil geçişleri için büyük kapılar 2,50 m

Nakliyat araçlarının geçişleri için 2,70-2,80 m

Girişler ve sedyeli hastalar için min. yükseklik 3.50 m

Merdivenler : Emniyet nedeniyle merdivenler, gerektiğinde tüm dikey ulaşımı sağlayabilecek şekilde düzenlenmelidir. Merdivenler, gürültüye, koku yayılmasına, hava akıntısına karşın teçhizatlandırılmış olmalıdır. Merdivenler, eyaletlerin emniyet ve yapı nizamnamelerine göre inşa edilir. Merdivenler her iki taraftan parmaklık küpeştesi ile birlikte tasarlanmalıdır. Acil merdiven olarak döner merdivenlere müsaade edilmez. Merdivenlerin kullanılabilir genişlikleri ve sahanlıkları en az 1,50 m olmalı ve 2,50 m'yi de aşmamalıdır. Kapı kanatları merdiven sahanlığının kullanılabilir genişliğini daraltmamalıdır. istenilen basamak yüksekliği 17 cm, basamak genişliği ise 28 cm'dir. Yokuş oranı yükseklik/adım olarak 15/30 cm olmalıdır. Hastane nizamnamesine göre kapılar acil çıkış yönüne doğru açılmalıdır.

Asansörler : Hastanelerde asansörler, kişilerin, ilaçların, çamaşırların, yiyeceklerin, hasta yatak ve sedyelerinin dikey ulaşımını sağlamalıdır. Hijyenik ve estetik sebeplerden dolayı, ayrı ayrı kullanımlar belirlenmelidir. Bakım, muayene ve tedavi kısımları üst katlarda olan binalarda, sedyelerin sevkinin yapıldığı asansörler en az iki adet olmalıdır. Yatak taşımasında kullanılan asansör kabinleri yatağın yanı sıra iki personel sığacağı şekilde düzenlenmelidir. Asansör kabinlerinin iç yüzeyleri düz, yıkanabilir ve dezenfekte olabilir malzemeden yapılmalı ve hastane zemin kaplama malzemeleri kaygan olmamalıdır. Asansör boşlukları yangına dayanıklı olmalıdır. Her 100 yatak için çok amaçlı asansör olarak, en az 2 asansör tasarlanmalıdır. Bunun yanı sıra en az 2 küçük yük asansörü tekerlekli ufak cihazlar, personel ve ziyaretçiler için mevcut olmalıdır.