ENGELLİLER İÇİN İÇ VE DIŞ MEKAN TASARIMI
Fiziksel yönden engelli olan kişilerin toplum ile gerçekten bütünleşebilmeleri için binaların projelendirme ve iç düzenlemelerinin yapımı aşamasında onların yaşam koşulları göz önüne alınmalıdır.
İsviçre Bina Rasyonalizasyonu Araştırma Merkezi’nin yayımladığı “Engelli kişilere uyarlanmış yapılar” isimli SN 521 500 normu halka açık bina ve düzenlemeler için olduğu kadar evler için de istenen asgari düzeydeki ulaşılabilirlik özelliklerini belirlemektedir.
Yürüme engelliler güçlükle hareket edebilirler veya yürümelerine yardımcı olan araçlara bağımlıdırlar. Seviye farklarını aşarken büyük zorluk çekerler. Tekerlekli sandalyeye bağımlı engelliler kol gücü ile veya elektrikle hareket eden tekerlekli sandalye yardımıyla hareket ederler. Görme engelliler ya da çok zayıf bir görme yeteneğine sahiptir ya da tamamen görme engellidir. Bu kişiler büyük kontrastları ve nesnelerin dış hatlarını algılayabilirler ya da işitme ve dokunma yoluyla bilgi edinebilirler. İşitme engelliler ise ya işitme zorluğu çekerler ya da tamamen işitme engellidirler. Bu kişiler çoğunlukla görsel bilgi veren donanımlara bağımlıdırlar.
Görme engelliler basit, net ve dik açılı tasarlanmış bina düzenlemelerinde yönlerini daha kolay bulurlar. Merdivenlere, kapılara, telefon kulübelerine ve uyarı levhalarına çok kontrastlı renkler koymak suretiyle görme zorluğu çekenlerin yönlendirilmesi kolaylaştırılmalıdır. Dolaşma alanlarında çıkıntılar, baş hizasında bulunan uyarı levhaları tehlikelidir. Bunların yerden yüksekliği en az 210 cm olmalıdır. Görme engelliler için telefon kulübelerinin, tuvaletlerin, geçitlerin, merdiven başlangıç ve bitirimlerinin çevresinde bastonla algılanabilecek sert, düz, kaymaz farklı zemin kaplamaları, yönlendirici çizgiler, kabartma işaretler ve sesli uyarılar yerleştirilmelidir. Yaya alanları, araç trafiğine açık yollardan en az 3 cm yükseltilerek ayrılmalıdır. Kaldırım kenarlarının yüksekliği sadece yaya geçitleri hizasında düşürülmelidir. Bu düşürülmede kaldırımda oluşan eğim %6’yı aşmamalıdır.
Yaya geçitlerindeki ışıklı sinyallerin görme engelliler için tasarlanmış özel sesli ve titreşimli sinyallerle desteklenmesi, onların, yönlerini daha kolay bulmalarını sağlar.
Tekerlekli sandalyenin yayanın yanından geçebilmesi için yol genişliği en az 120 cm olmalıdır. İki tekerlekli sandalyenin yan yana geçebilmesi için yol genişliği en az 180 cm olmalıdır. Tehlikeli yerlere konulacak parmaklıkların yerden en fazla 30 cm yükseklikte yatay çubuğu veya yerden 3 cm yükseltilmiş kesintisiz kaidesi olmalıdır.
Her engelli, engelsiz insanların yararlandığı girişlere ve asansörlere basamaksız ulaşabilmeli ve bunlardan kendi olanakları ile yararlanmalıdır.
Rampaların eğimi en fazla %6 olmalıdır. Engelliler bir diğer kişinin yardığımdan yararlanabiliyorsa bu eğim %12’ye kadar çıkabilir. Her rampanın başlangıç ve bitiminde ve kapı önlerinde tekerlekli sandalyenin ger gitmemesi için yatay bir manevra alanı yapılmalıdır. Kapının kanadının açılan kenarından sonra en az 60 cm boşluk kalması, engellinin kapı koluna erişmesi ve kanadı rahat açabilmesi için gereklidir. Giriş kapıları bulunduğu duvar yüzeyinden en az 30 cm geride kalmalıdır. Döner kapılar engelliler için uygun değildir. Merdivenlerin ve eğimi %6’dan fazla olan rampaların kenarlarına tırabzan konulmalıdır. Tırabzanın yerden yüksekliği 90-100 cm arasında olmalı, basamakların veya rampanın başlangıç ve bitiminden en az 30 cm daha uzun tutulmalı, yön değişme noktalarında kesintiye uğramamalıdır. Merdivenin rıht yüzeyleri dolu olmalı, basamak burnu olmamalıdır. Engelliler için ayrılan park yerleri eğimsiz düzenlenmeli ve park yeri genişliği en az 350 cm olmalıdır. Kamuya açık düzenlemelerin önünde engellilere ayrılan kapıya yakın en az bir park yeri, büyük garajlarda her 50 park yeri için bir park yeri öngörülmelidir. Otomatik kumandalar, yönlendirici yazılar, mektup kutuları zeminden en fazla 140 cm yüksekliğe yerleştirilmelidir. Bunlar yaya alanlarına doğru çıkıntı yapmamalıdır. Dışarıya açılan kapılar girintilere yerleştirilmelidir.
Tekerlekli sandalyenin geçeceği kapıların temiz açıklığı en az 80 cm, kanat genişliği ise en fazla 100 cm olmalıdır. Tekerlekli sandalyenin kapı önünde manevra yapabilmesi için, kapı ağızındaki boşluğun genişliğiyle kapı temiz açıklığının toplamı 200 cm’den az olmamalıdır.
Tekerlekli sandalyedeki engelli ile refakatçisine yeterli alan sağlayan asansör kabininin iç boyutu en az 140x110 cm olmalıdır. Asansörün kapısı önündeki bekleme alanı da en az 140x140 cm genişlikte olmalıdır.
Engelli tuvaletlerinde duvara sabitlenmiş L biçiminde tutamak, engellinin tekerlekli sandalyeden klozete geçmesini, daha kolay oturup kalkmasını sağlar. Klozet yanında sabitlenebilen kaldırmalı tutamak engellinin tekerlekli sandalyeden klozete geçerken zorluk çekmemesi için kaldırılabilmelidir. Tuvaletlerdeki tezgah, tekerlekli sandalyenin hareketini sınırlamamalı, sandalye tezgahın altına sürülebilmelidir. Engelli klozette otururken lavaboyu kullanabilmelidir. Dolayısıyla klozetin kenarı ile musluk arasındaki uzaklık 55 cm’yi aşmamalıdır. Engellilere ayrılan tuvalet genel tuvaletler ile aynı yerde düşünülmelidir. Tuvalet kapıları tuvaletin içine doğru açılmamalıdır.
Engelli banyolarında küvetin yüksekliği en fazla 55 cm, boyu en az 160 cm olmalı, uzun kenarına dikey ve yatay tutamaklar konulmalıdır. Gömme banyo yerine duş düşünülmüşse duş zemini tekerlekli sandalyenin girebileceği şekilde çıkıntısız ve eşiksiz olmalıdır. Lavabo tezgahı altında tekerlekli sandalyenin girebileceği en az 80 cm genişliğinde boşluk olmalıdır.
Engelli mutfaklarında mobilyaların önündeki manevra alanı en az 140x170 cm boyutlarında olmalıdır. Dolapların bazaları en az 30 cm yüksekliğinde tutulması ve dolap yüzeyinden en fazla 15 cm geriye alınmasıyla gerekli manevra alanının boyutları azaltılabilir. Mutfak tezgahında engellinin tekerlekli sandalye ile altına girebileceği en az 80 cm genişliğinde ve 70 cm yüksekliğinde tezgah altı boşluğu bırakılmalıdır.
Etiketler : engelli mekan tasarımı