TEK TARAFLI ALÇI VİTRAY YAPIMI
Alçı vitray uygulaması yapılırken kullanılan iki ana malzeme vardır. Bunlar alçı ve camdır. Camlar da kullanıldığı yerlere ve özelliklerine göre çeşitli sınıflara ayrılır.
Pencere Camı: Renksizdir ve iki tarafı da düzdür. Farklı kalınlıkta olsalar bile tamamen saydam özelliğe sahiptir.
Empirme Camı: Renkli ya da renksiz camlar üzerine fabrikasyon desen ve dokular yapılarak elde edilir. Çoğunlukla bir yüzü pürüzlü diğer yüzü düzdür.
Antik Camı: Günümüzde yapılan antik camlar, Orta Çağ camlarında bulunan özellikleri taşır. Önce cam üfleme çubuğu ile bir silindir kalıp içinde üflenir. Elde edilen silindirik cam boyuna kesilir ve yaygın bir fırına yerleştirilerek dikdörtgen cam tabakası elde edilir. Bu tip camların kalınlıkları 3mm kadardır. Antik camlarda renkler, kalınlıklara göre farklılık gösterir.
Katedral Camlar: Pres edilmiş ve parlatılmış büyük tabakalar halinde, bir yüzü düz, diğer yüzü biraz pürüzlüdür. Işık yüzeydeki pürüzler sayesinde ton farklılıkları yaratır.
Opal Camlar: Opal camlara, süt camı da denir. Bünye bakımından plaka camlara benzer. Işığı yaygın olarak dağıtır; ancak ışık geçirme özelliği olmakla birlikte tam saydam değildir.
ALÇI VİTRAY RESTORASYONUNDA KULLANILAN ALETLER
Gönye : Yüzey düzgünlüğü, köşe kontrolü ve markalama işlerinde kullanılır. Sert ağaçtan ve metalden yapılırlar, 90°lik,45°lik ve ayarlı gönyeler şeklinde piyasada bulunur.
Metre : Uzunluk ölçme işlerinde kullanılan aletlere metre denir. Üzerlerinde mm, cm ve metre gibi taksimatlar bulunur. Ahşaptan ya da metalden yapılır. Çubuk metre, katlanır metre ve çelik şerit metre gibi çeşitlerde piyasada bulunur.
Çakılar – Oyma Kalemleri : Desen verilmiş veya kalıbı çıkarılmış alçı motifin düzeltilmesinde ince işlemesinde kullanılır. Motiflerin özelliğine göre çeşitleri vardır.
Çalışma Tezgâhı Üzerlerinde her türlü alçı vitray çalışmalarının yapılacağı, oyma, markalama ve sıkıştırma işlerinin yapıldığı tezgâhlardır. Kayın (Gürgen ) gibi sert ağaçlardan değişik ölçü ve ebatlarda yapılır.
İşkenceler : Vida veya yay vasıtasıyla basınç yapan aletlerdir. Gövdeleri demir ve ağaçtan olmak üzere ikiye ayrılır. İşin cinsine ve şekline göre putrel gövdeli, Tabla ve dar gövdeli köşe işkenceleri ile mandal ve bantlarda işkence sınıfına dahil edilir.
Mengene : Vida sistemi ile çeneleri aracılığıyla, basınç yaparak sıkma, sıkıştırma ve tespit işlerinde kullanılan gövdeleri metalden oluşan aletlerdir. Yapılacak işin cinsine göre çeşitli büyüklüklerde bulunur.
TEK TARAFLI ALÇI VİTRAY NASIL YAPILIR
Kalıp Hazırlama : Vitray yapılacak kompozisyon 1/1 ölçekte kâğıda çizilir. Vitrayın çevresini koruyacak çerçeve ilerde çalışma ve çürüme yapmayacak bir malzemeden seçilmelidir. Yapılacak vitrayın boyutlarında L şeklinde tahta veya sac kalıp hazırlanır.Bu hazırlanan çerçeve, cam ve köpük dizaynı alçı dökülmeye hazır hale gelmiş motifi oluşmuş kalıbımızı oluşturmaktadır. Kalıbın boyutları yapılacak alçı vitrayın kalınlığına göre tespit edilir.
Cam Kesme : Motifi çizilmiş ve şekli tespit edilmiş çizim parçalarına göre 1/1 ölçeğindeki çizim üzerine istenilen cam parçaları yerleştirilir. Şekline uygun olarak cam kesici (Elmas) ile çizimdeki camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilir.
Köpük Kesme : Camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilen köpük (Strafor) parçaları, plastik veya gerilen naylon üzerine yerlerine yapıştırılır. Köpükler resmi çizilmiş motifin köpük üzerine aktarılır. Köpük o motife göre kesilir.
Alçı Hazırlama : Yeterli büyüklükte bir leğen içine su konur ve alçı bu suyun üzerine ufak bir adacık yapana kadar serpilerek dökülür. Kısa bir süre beklendikten sonra alçı bir iki kez sopayla veya mikser ile karıştırılır. Bu arada karışımın içine kireç, tutkal ve kendir lifi az oranda eklenerek karıştırma işlemine devam edilir. Homojen bir karışım elde edinceye kadar karıştırılır.
Naylon Germe : Kâğıdın ıslanıp bozulmaması için şeffaf bir plastik tabaka kenarlarından gerilerek sabitlenir.
Köpük Yapıştırma : Çizimdeki camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilen köpük (Strapor) parçaları, plastik veya gerilen naylon üzerine veya plastik yüzeyin üzerine kesilmiş camlar üzerine yapıştırılır.
Alçı Dökümü : Yapıştırma işlemi bittikten sonra dökülecek alçının kalıplarının kolay çıkmasını sağlamak için sulandırılmış Arap sabunu veya zeytinyağı, hazırlanmış kalıbın iç yüzüne dikkatlice yumuşak bir fırçayla sürülmelidir.
Alçıya Katkı Katma : Karışım yapılırken veya kaçlı karışımının kalıp içerisine dökülürken az miktarda kendir lifi eklenir. Alçı kıvama getirildikten sonra tahta bir çubukla karıştırılır ve kalıp içine dökülür. Döküm işleminde vitrayın dayanıklı olması açısından alçı donmadan doldurulmalıdır. Karışım yapılırken ekonomik olması bakteri barındırmaması ve daha beyaz bir görüntü için az oranda kireç de katılabilir. Karışıma az miktarda kendir lifi, beyaz tutkal katılarak mukavementi ve yapışkanlık özelliği artırılır.
Alçının Karıştırılarak Dökümü : Karışımı yapılmış alçı uygun bir kapla kalıp içine dikkatle doldurulur. Doldurma işlemi bir defada alçı donmadan yapılabilirse daha sağlam bir sonuç alınır. Alçı donduktan sonra, gerilmiş olan plastik kenarlarından serbest hale getirilir ve vitray alçısı çerçeveyle birlikte kaldırılır ve dik olarak uygun bir yere dayanarak köpükler sivri bir bıçakla çıkarılır. Bu çıkarma işleminde; kızgın bir uç veya selülozik vernikle eritme usulü de uygulanabilir. Köpükler çıkarıldıktan sonra camların ve motiflerin daha düzgün görünmesi için oyma kalemleri ve bıçaklar yardımıyla tıraşlamalar yapılır.
Camların Yerleştirilmesi : Köpükler çıkarıldıktan sonra çerçeve tekrar masaya yatırılır. Eğer camlar tam olarak köpüklerin oluşturdukları boşluklara tam olarak oturmamışsa yeni bir cam yerleştirme yöntemiyle devam edilir. Açılmış olan boşlukların kenarlarına, camların oturtulması için camlardan 2 mm büyüklükte ve cam kalınlıklardan 2 mm daha derin kanallar açılarak camlar bu kanallara oturtulur. Camların tümü oturtulduktan sonra alçı hazırlanarak üzerine şerbet halinde dökülüp hemen temizlenir. Bu sırada alçı kenarlara dokunan şerbet alçı aynı zamanda camı da tutmuş olur. Vitrayın ön yüzünde köpüklerin çıkarıldığı boşluklarda alçılar keskin bir bıçakla konik olarak tıraşlanarak camların görülme alanı genişletilir. Görme alanı vitrayın konulacağı yere bakışa göre düşünülerek alçı kenarları tıraşlanmalıdır. Özellikle yüksek yerlere konulan alçı vitraylarda tıraşlama işleminde buna dikkat etmek gerekir. Aksi halde camlar görünmez.
ÇİFT TARAFLI ALÇI VİTRAY YAPIMI
Kalıp Hazırlama : Vitray yapılacak kompozisyon 1/1 ölçekte kağıda çizilir. Vitrayın çevresini koruyacak çerçeve ilerde çalışma ve çürüme yapmayacak bir malzemeden tercih edilmelidir. Yapılacak vitrayın boyutlarında L şeklinde tahta veya sac kalıp hazırlanır. Bu hazırlanan çerçeve, cam ve köpük dizaynı alçı dökülmeye hazır hale gelmiş, motifi oluşmuş kalıbımızı, oluşturmaktadır. Kalıbın boyutları yapılacak alçı vitrayın kalınlığına göre tespit edilir.
Cam Kesme : Tek taraflı alçı vitrayda yapılan işlemlerde olduğu gibi cam kesme işlemi yapılır.
Köpük Kesme : Tek taraflı alçı vitraydan ayrılan en önemli kısmı köpüklerin iki tarafa yetecek şekilde hazırlanmasıdır. Kalıpta kullanılan köpükler keskin, ince bir bıçak ya da kızdırılmış telle kesilir. Desendeki camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilen beyaz köpük (Strafor) parçaları, desenin üzerindeki naylon üzerine yapıştırılır. Üzerine camlar yerleştirildikten sonra tekrar köpük parçaları konur. Köpüklerin arasına konan camın köpüklerden 3–5 mm daha büyük olmasına dikkat edilmelidir.
Alçı Hazırlama : Tek taraflı alçı vitrayda alçı hazırlığıyla aynı işlemler tekrarlanır.
Naylon Germe : Tek taraflı alçı vitrayda alçı hazırlığıyla aynı işlemler tekrarlanır.
Köpük Yapıştırma : Desendeki camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilen köpük (Strafor) parçaları, desenin üzerindeki naylon üzerine yapıştırılır. Üzerine camlar yerleştirildikten sonra tekrar köpük parçaları konur. Tek taraflı alçı vitraydan ayrılan en önemli kısmı cam üzerine ikinci defa köpük yapıştırılmasıdır. Köpüklerin arasına konan camın köpüklerden 3–5 mm daha büyük olmasına dikkat edilmelidir.
Köpük Üzerine Cam Yapıştırma : Desendeki camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilen beyaz köpük (Strafor) parçaları, desenin üzerindeki naylon üzerine yapıştırılır. Üzerine camlar yerleştirilir. Köpüklerin arasına konan camın köpüklerden 3–5 mm daha büyük olmasına dikkat edilmelidir.
Kat Köpük Yapıştırma : Desendeki camların büyüklüğünden yaklaşık 2 mm küçük olarak kesilen beyaz köpük (Strafor) parçaları, desenin üzerindeki naylon üzerine yapıştırılır. Üzerine camlar yerleştirildikten sonra tekrar 2. kat köpük parçaları konur. Köpüklerin arasına konan camın köpüklerden 3–5 mm daha büyük olmasına dikkat edilmelidir.
Alçının Karıştırılarak Dökümü : Karışımı yapılmış alçı uygun bir kapla kalıp içine dikkatle doldurulur. Doldurma işlemi bir defada alçı donmadan yapılabilirse daha sağlam bir sonuç alınır. 1. kat alçı dökümü yapılarak köpükler üzerine cam yerleştirilir. Daha sonra yerleştirilen cam üzerine tekrar köpük yerleştirilir. 2.kat alçı dökümüne geçilir. Alçı donduktan sonra, gerilmiş olan plastik kenarlarından serbest hale getirilir ve vitray alçısı çerçeveyle birlikte kaldırılır ve dik olarak uygun bir yere dayanarak köpükler sivri bir bıçakla çıkarılır. Bu çıkarma işleminde; kızgın bir uç veya selülozik vernikle eritme usulü de uygulanabilir.
Etiketler : alçı vitray