FRESK NEDİR

Eski uygarlıkların çoğunda fresk sanatı uygulanmıştır: Azteklerde, Hindistan'da, Mısır'da, Roma'da, Yunanistan'da bunları görmekteyiz. Günümüzde bilinen en eski fresk, Mezopotamya'da (Irak) bulundu. Milattan önce üç bin yıllarından kalmadır. Duvar üzerine resim yapma tekniği ve bu teknikle yapılmış duvar resimleri, İtalyanca taze anlamına gelen "fresco"dan gelir. Fresk, yeni sıvanmış bir duvar üzerine, kireç suyunda eritilmiş boyalarla yapılan bir tür resimdir. Genellikle sanıldığının tersine bu terim, herhangi bir duvar resmi tipini değil; kuru ve sert badanalar üzerine yapılan resimlere karşıt,özel bir tekniği belirtir. Fresk, özellikle İtalya'da ve XIV. yy.dan XVI. yy .a kadar Giotto, Fra Angelico, Piero Della Francesca, Uccello, Raffaello ve Michelangelo gibi sanatçılarla tanınmıştır.

YAŞ SIVA ÜZERİNE FRESK NASIL YAPILIR

KULLANILAN MALZEMELER

 Kum : Sıva işlerinde kullanılan harçlar, şartlarına uygun olmalıdır. Keza kum da şartnamesinde yazılı nitelikte olmalıdır. Kaba sıva işlerinde orta kum (1-3 mm), ince sıva ve derz işlerinde ise mil kumu kullanılmalıdır. Bu kum kullanılmadan önce serilerek tamamıyla kurutulduktan sonra delikleri 1 mm. olan salıncak eleklerden geçirilmelidir.

 Kireç : Kuyuda söndürülmüş taş kirecin yeterli süre ( en az 3 hafta) bekletilmiş ve iyi cins yağlı kireç olması gerekir . Kireç sıva harcında, yabancı madde bulunmayan kireç hamurunun kullanılmasına önem verilecektir. Bu nedenle bilhassa elek altı, kuyu tabanı ve yan yüzeylerinde bulunan yabancı maddeler ile karışık hamur kullanılmayacaktır.

 Boya : Fresk için kullanılan boyalar, yağlı boya gibi sınırsız bir harmanlama imkânı vermez. Renkler daha karakteristik, daha parlak, daha özgündür. Çevresine ışık saçar. Bu da insanları etkileyecek mekânların hazırlanmasında göz önünde bulundurulacak önemli bir husustur. Rönesansın ölümsüz eserlerinin günümüzde hâlâ ışık saçmasının sebebi budur. Renk, birçok ürünün en önemli özelliklerinden birisidir. Rengin uyumlu kullanılması, estetik görünümü önemli ölçüde zenginleştirir. Duvar resmi yapımında genelde tabii toz boyalar ve oksit boyalar kullanılır. Fresk yapımında kullanılacak boyaların granüllerinin inceliği - kalınlığı da resme büyük etki gösterir. Kullanılacak boyaların iyi seçilmesi gerekir. Yanlış boya seçimi hâlinde rengin tekrar kullanılması çok zordur. Çünkü fresk yapımında kullanılan boyalar, yağlı boya ya da tempera boyaları gibi üstünden geçilebilen boyalar değildir. Rengin üzerine bir katman daha sürüp rengi kurtarma gibi bir durum söz konusu değildir. Çünkü sıva üzerindeki kireç, boyaya hemen nüfuz eder ve onu bir şekilde koruma altına alır. Fresk boyaları sadece su ile inceltilir. Başka inceltici kullanılmaz. Fırça seçimi de çok önemlidir. Aynı yerin üstünden geçmek zor olacağından vurgulu fırçaların kullanılması daha uygundur. Fresk yapımında kullanılacak renklerin ayrı kaplarda hazırlanması ve ani renk değişimleri için bir adet temiz su kabının bulunması, işlemi kolaylaştırır. Bir renkten diğerine geçerken fırça üzerinde kalan boyanın ve fırçaya nüfuz eden kirecin durulanması gerekir. Ayrıca boya kaplarında hazır tutulan renklerin yoğunluğu da iyi ayarlanmalıdır. Çünkü yaş sıva, bu renkleri emmeye hazırdır. Boyama sırasında seçilecek renkler iyi belirlenmeli ve rötuşların biraz kalın olmasına dikkat edilmelidir. Çünkü fresk, detayların resmi değildir. Daha kalın çizgiler, daha kalın rötuşlar seçilirse resmin tekrar tekrar üzerinden geçmeye gerek kalmaz. Ham sıva, boyayı emdiğinden soluk renkleri bir kat daha sürmek gerekebilir. Siyaha boyadığınız bir yeri ertesi gün füme ya da gri görebilirsiniz. Bu, tamamen sıvanın kuruluk - yaşlık oranının iyi ayarlanması ve boya seçiminin iyi yapılması ile alakalıdır.

SIVA YAPIMI

Fresk yapılacak duvarın başlıca katmanları şöyle sıralanır:

 En altta bulunan kahverengi katman denilen, kalın olması gereken "arraccio" katmanı
 Sıvanın dış kısmına doğru beliren "intonaco" katmanı
 Kireç tabakası, kum ve su

 Arraccio katmanı; kum ve kireç karışımı bir katmandır. Normalde 1 cm kalınlığında yapılır. Ancak dekorasyonun durumuna göre 30 ila 50 cm'ye kadar çıkabilir. Değişkendir.

 İntonaco katmanı; freskin sağlığı düşünülerek güçlü bir kireç ve kaliteli, ince kum kullanılarak yapılmalıdır. Arraccio katmanından daha ince olmasına özen gösterilmelidir. Freskin ömrünün uzun olması için sıva kalınlıkları ve bu sıvaların hazırlanmasında kullanılacak su çok önemlidir.

Sıvaya başlamadan önce sıva yapılacak yüzeydeki taşmış harçlar ve diğer kirli tabakalar kazınıp temizlenecek, duvar yüzü bol su ile ıslatılacak ve gerekirse yıkanacaktır. Duvarın sıva suyunu emmesini önlemek için sıva aralıklı olarak ve gereği kadar ıslatılacaktır. Dış yüzeylerdeki sıvaların şiddetli güneş ve fazla rüzgârlı havada yapılması uygun değildir. Duvarı teşkil eden malzeme, zamanla don ve başka etkilerle bozulmuş ise gereken düzeltme yapılmadan sıvaya başlanmayacaktır. Sıva yapılacak duvar örülürken derz yerleri olduğu gibi bırakılacak, mala çekilmeyecektir. Duvar harcı iyice kuruduktan sonra sıva yapılacaktır. Duvara sıvalar 3 kat yapılacaktır. Birinci kat kaba sıva yapıldıktan sonra, duvara 2 kat sıva daha yapılır. Sıva yüzlerinin düşey ve düzlem olarak mastarında yapılmasını sağlamak için en çok iki metre ara ile tesviye şeritleri (anolar) hazırlanacaktır. Anolara uyularak duvar yüzü mastarında sıvanacaktır.

 1.Kat Sıva Yapımı : 1. kat sıva kaba sıva olarak tabir ettiğimiz 3 mm'lik elekten geçen kumla yapılan sıvadır. Bunda amaç duvar yüzeyinin düzgün hale getirmektir.

 2. Kat Sıva Yapımı : Fresk yapmak isteyen sanatçı, duvara pürtüklü kireçten bir sıva vurur. Çelik mala veya tirfil ile yüzey tesfiyesi yapılarak zemin hazırlanır.

 3.Kat Sıva Yapımı : Hazırlanmış olan sıva yüzeyine daha önceden seçilmiş olan resim veya figür, yağlı kâğıda veya eskiz üzerine çizilerek zemine uygulanır . Bunun üzerine, odun kömürüyle tozlama yapılarak ilk taslak fırçayla çizilir. Bu desen sonra kırmızı, killi bir toprakla renklendirilmiş soluk aşı boyasıyla bir daha çizilir. Küçük küçük yüzeylerle çalışarak ressam, pürüzsüz bir kireç tabakası sürer ve bu tabakada taslak saydam olarak görünür. Bu henüz nemli olan kireç üzerine sanatçı hızlı bir şekilde freskin bir bölümünü çizer, boyar ve sonraki parçaya geçer. Kururken kireç ve boyalar birbirine iyice karışır ve çok bağdaşık (homojen) bir tek madde hâline gelir. Artık bunun üzerinde rötuş yapma, düzeltme imkânsızdır.

YÜZEYİN BOYANMASI

 Fırça İle Boyama : Yapılacak resmin büyüklüğüne ve durumuna göre boyama; fırça, püskürtme ve tamponlama yöntemiyle yapılır. Küçük ebatlı resimler ve kesmeler genelde fırçayla yapılır.

 Püskürtme İle Boyama : Büyük ebatlı resimlerde, boyanın dağılma ve karışma riski olmayan durumlarda ve resimlerde püskürtme metodu uygulanmaktadır. Püskürtme işlemi, çeşitli boya tabancaları ve makineleriyle yapılmaktadır.

 Tamponlama : Tamponlama veya şablon tekniği, duvarlara özel bir hava verir. Emme veya tamponlama tekniği, zemin boyasının iki kez sürülmesini gerektirir. Kurumasını bekleyiniz. Yayvan bir çanağa bir miktar boya dökünüz. Bir sünger veya bez parçasını suya bastırınız, bu yedek fırçayı iyice sıkarak kurutunuz. Bununla biraz boya alınız ve duvara emdiriniz, hızlı ve homojen olarak kuru bir süngerle veya bezle henüz ıslak durumdaki resim boyasını, zemin açığa çıkıncaya kadar sürülmesine ya da alınmasına denir.

KURU SIVA ÜZERİNE FRESK NASIL YAPILIR

KULLANILAN MALZEMELER

 Kum : Sıva işlerinde kullanılan harçlar, şartlarına uygun olmalıdır. Keza kum da şartnamesinde yazılı nitelikte olmalıdır. Kaba sıva işlerinde orta kum (1-3 mm), ince sıva ve derz işlerinde ise mil kumu kullanılmalıdır. Bu kum kullanılmadan önce serilerek tamamıyla kurutulduktan sonra delikleri 1 mm. olan salıncak eleklerden geçirilmelidir.

Yukarıdaki bilgilere ilave olarak önce kaba sıva sonra ince sıva yapılacaktır. İnce sıva yüzleri istenilen şekle göre tirfil, tahta ya da demir mala ile düzgün yüzey elde edilinceye ve çatlak kalmayıncaya kadar perdahlanacaktır.

 Kireç : Kuyuda söndürülmüş taş kirecin yeterli süre ( en az 3 hafta) bekletilmiş ve iyi cins yağlı kireç olması gerekir . Kireç sıva harcında, yabancı madde bulunmayan kireç hamurunun kullanılmasına önem verilecektir. Bu nedenle bilhassa elek altı, kuyu tabanı ve yan yüzeylerinde bulunan yabancı maddeler ile karışık hamur kullanılmayacaktır.

Yukarıdaki bilgilere ilave olarak sıva yüzü yeter derecede sertleşince, perdah malası ile perdahlanacak ve bu iş, sıva yüzünün iyice sertleşmesine ve yeter derecede düzelmesine kadar devam edecektir.

 Oksit Boya (Oksit ve Tabii Boyalar) : Renk, birçok ürünün en önemli özelliklerinden birisidir. Rengin uyumlu kullanılması, estetik görünümü önemli ölçüde zenginleştirir. Duvar resmi yapımında genelde tabii toz boyalar ve oksit boyalar kullanılır. Renk, ışığın ya da ışıkla aydınlanmış bir objenin bize göz yolu ile verdiği bir uyarıdır. Farklı dalga boylarındaki radyasyonlar, gözde farklı renk uyarıları yaparak bizim objeyi değişik renklerde görmemize sebep olur.

SIVA YAPIMI

 1.Kat Sıva : Sıvaya başlamadan önce sıva yapılacak yüzeydeki taşmış harçlar ve diğer bulaşıklar kazınıp temizlenecek, duvar yüzü bol su ile ıslatılacak ve gerekirse yıkanacaktır. Duvarın sıva suyunu emmesini önlemek için sıva aralıklı olarak ve gereği kadar ıslatılacaktır. Dış yüzeylerdeki sıvaların şiddetli güneş ve fazla rüzgârlı havada yapılması uygun değildir. Duvarı teşkil eden malzeme, zamanla don ve başka etkilerle bozulmuş ise gereken düzeltme yapılmadan sıvaya başlanmayacaktır. Sıva yapılacak duvar örülürken derz yerleri olduğu gibi bırakılacak, mala çekilmeyecektir. Duvar harcı iyice kuruduktan sonra sıva yapılacaktır. Duvara sıvalar, 3 kat yapılacaktır. Birinci kat kaba sıva yapıldıktan sonra, duvara 2 kat sıva daha yapılır. Sıva yüzlerinin düşey ve düzlem olarak mastarında yapılmasını sağlamak için en çok iki metre ara ile tesviye şeritleri (anolar) hazırlanacaktır. Anolara uyularak duvar yüzü mastarında sıvanacaktır.

 2.Kat Sıva Fresk yapmak isteyen sanatçı, kurumuş olan birinci kat kaba sıva üzerine ince sıva yapar. Çelik mala veya tirfil ile yüzey tesviyesi yapılarak zemin hazırlanır. 

 3.Kat Sıva Üçüncü kat sıva, resmin uygulandığı sıva katıdır. Üçüncü kat sıva uygulaması yapılıp kuruduktan sonra, yapacağımız resmi yağlı kâğıda veya eskize çizerek oradan duvar yüzeyine taşıma işlemi yapılır. Burada önce tozlama dediğimiz metot uygulanarak resim profili çıkarılır.

YÜZEYİN BOYANMASI

 Fırça İle Boyama : Yapılacak resmin büyüklüğüne ve durumuna göre boyama, fırça püskürtme ve tamponlama yöntemiyle yapılır. Küçük ebatlı resimler ve kesmeler genelde fırçayla yapılır.

 Püskürtme İle Boyama : Büyük ebatlı resimlerde boyanın dağılma ve karışma riskinin olmadığı durumlarda ve resimlerde püskürtme metodu uygulanmaktadır.

 Tamponlama : Hızlı ve homojen olarak kuru bir süngerle veya bezle henüz ıslak durumdaki resim boyasını, zemin açığa çıkıncaya kadar sürülmesine ya da alınmasına denir. Tampon veya şablon tekniği, duvarlara özel bir hava verir. Emme veya tamponlama tekniği, zemin boyasının iki kez sürülmesini gerektirir. 

 Boyanın kurumasını bekleyiniz. 
 Yayvan bir çanağa bir miktar boya dökünüz. 
 Bir sünger veya bez parçasını suya bastırınız. 
 Yedek fırçayı iyice sıkarak kurutunuz. Bununla biraz boya alıp duvara emdiriniz.