AYDINLATMA

Bir ışık kaynağı tarafından yayılan ve göz ile değerlendirilebilir ışınlar, ışın akımı olarak adlandırılır. Her bir mekanda belirlenmiş bir yönde bir yüzeye çarpan ışık akımı ışık kuvveti l dir. Bir ışığın ışık kuvvetinin tüm yönlere yayılması, kesif dağılmayı gösterir, bu, genel olarak kesif dağılış eğimini gösterir (LVK). Kesif dağılış eğrisi, bir ışığın yayılmasını, dar, orta veya geniş yansıma ya da simetrik veya asimetrik olarak tanımlanır. Her bir yüzey birimine düşen ışık akımı aydınlatma şiddeti E dir.

Tipik Değerler : 

 Global aydınlatma (açık hava) : max. 100.000 lüks
 Global aydınlatma (kapalı hava) : max. 20.000 lüks 
 Optimal görme :  2.000 lüks
 İş yerinde asgari : 200 lüks
 Oryantasyon aydınlatma : 10 lüks
 Yol aydınlatması : 10 lüks
 Ay ışığı aydınlatması : 0,2 lüks

Işık şiddeti olan L, algılanan aydınlığın aydınlığın ölçüdür. Lambaların ışık şiddeti oldukça yüksektir ve gözü kamaştırır. Bundan dolayı, alanların iç ışıklandırmasının endirekt olması tercih edilmektedir. Alan üst yüzeylerinin ışık şiddeti, ışık kuvveti E ve yayılma derecesinden bulunur. ( L=E.p/π) Lambalar elektrik kuvvetlerini  (W) ışık kuvvetine (lm) dönüştürür. Etki derecesi için ölçü ışık yeterliliğidir. (lm/W)

LAMBALAR

İç aydınlatmada, akkor lambası veya deşarj lambası kullanılır. Akkor lambalarının tipik özelliği : Işık rengi olan beyaz, renkleri çok  güzel yansıtır, parıldamadan yanar. Lambaların yüksek ışık şiddeti; özellikle halojen-akkor lambaların parlak ışık etkisi vardır. Küçük lamba ölçümleri; küçük aydınlatma şekilleri oluşur ve özellikle yansımalarda çok iyi odaklanma özelliğine sahiptir.

Diğer özellikler : Az miktar gazışıl verimi (lm/W) mevcuttur, lambaların ömrü 1000 ila 3000 saat arasındadır. Deşarj lambalarının tipik özellikleri : Genelde ön bağlantı cihazlı ve gerektiğinde kontak şalterli çalıştırılır. Gazışıl verimi yüksektir ve ömrü 5000 ve 15000 saat arasında olup, uzun süre dayanıklıdır. Işıl rengi her bir lamba tipine göre, sıcak beyaz, nört beyaz veya gün ışığı beyazıdır. Renk yansıtması orta veya çok iyi durumda olduğundan parlamaz ve sadece elektronik ön bağlantı cihazı ile çalışır.

İÇ MEKAN AYDINLATMA ÇEŞİTLERİ

 Doğrudan Simetrik Aydınlatma : Bu aydınlatma tarzı, genelde, çalışma odaları, toplantı yerleri ve insan trafiğinin fazla olduğu mekanların ışıklandırılmasında tercih edilir. Öngörülen aydınlatma seviyesine ulaşmak için en az bir elektrik enerjisine gerek duyulur. İş ve toplantı yerlerini ışıklandırmanın diyafram açısı 30 dur, bu açının görme konforun yükselmesi gerektiği durumlarda 40 veya daha fazla olması gerekir. Aydınlatma tasarımında, yayma açısı 70 ve 90 arasında olmalıdır.

 Downlight-Duvar Reflektörü, Kafesli Işıklandırmalı Duvar Reflektörü : Duvar kısmında tüm duvarı kaplayarak ışıklandırma amaçlı kullanılır. Odaya doğru etkisi doğrudan ışıklandırma gibidir.

 Kontak Raylı Duvar Lambası : Hacimsel oranlı düzenli duvar lambasıdır. Işıklar arası istenilen mesafe ışık gücünü 500 lüks’e kadar ulaştırır. Akkor lambalar ve halojen akkor lambaları ile kullanılabilir.

 Gömme Olarak Tepe Lambası : Hacimsel oranı yeterli olmayan duvar aydınlatması için kullanılır. Halojen akkor lambası ve floresan lambası takılabilir.

 Downlight-Yönlendirilmiş Yansıtıcı Lamba : Tavanın düzenli ışıklandırılmasında farklı aydınlatma tarzları mümkündür. Dar olarak bağlanan reflektör 40 dereceye kadar döndürülüp 360 derece çevrilebilir. Halojen akkor lamba ve özellikle düşük voltlu halojen lamba kullanılır.

 Dolaylı Aydınlatma : Az miktarda ışıklandırma sayesinde bile aydınlık görünümü verir ve yansımayla göz kamaştırmaması ışık konsepsiyonunu belirler. Oda yüksekliğinin yeterli olması önkoşuldur. Işıklandırmanın tavan mimarisine uyumlu olması gerekir. İş yerleri aydınlatmasında, satıh parlaklığının 400 cd/m² olmasına özen gösterilmelidir. Doğrudan aydınlatmaya nazaran üç misli daha fazla enerji tüketir.

 Doğrudan-Dolaylı Aydınlatma : Odanın aydınlık görünümü ve kabul edilebilir enerji tüketimi yeterli oda yüksekliğinde doğrudan ve dolaylı aydınlatma tercih edilir. Öncelikle, halojen akkor lambaya veya akkor lamba ile kombine edilmiş floresan lamba kullanılabilir.

 Tavan Lambası, Zemin Lambası : Tavan yüzeyinin veya taban kısmının aydınlatılmasında kullanılır. Halojen akkor lambası veya floresan lambası ve yüksek basınç boşalmalı lamba önerilir.

 Duvar Lambası : Öncelikle, duvar kısmının dekoratif aydınlatılması için, ışık etkili, örneğin renk filtreli ve prizmalı olarak da kullanılabilir. Sınırlı bir şekilde taban ve tavan aydınlatması olarak da kullanılabilir.

 Kontak Raylı Duvar Lambası : hacimsel oran olmaksızın özellikle sergilerde ve müze bölümlerinde kullanılır. Dikey aydınlatma seviyesi olarak 50 lüks, 150 lüks ve 300 lüks sergilerdeki tipik gereksinimleri uygulamak içindir; akkor lambalar ve floresan lambaları tercih edilir.

 Kontak Raylı Reflektör : Tercih edilen ışık yayılma açısı 10 derecedir. Işık konisinin değişimi yayıcılardaki merceklerle oluşur. UV vey IR koruyucu filtreleri ve renkli filtreler ile görüş sahasının değişimi oluşur. Dilimli ızgaralar veya lamba siperlikleri ile parıltı giderilir.

IŞIK KAYNAĞI GEOMETRİSİ

Işıkların kendi aralarında ve duvara olan mesafeleri oda yüksekliği ile orantılıdır. Objelere ve duvar kısımlarına tercih edilen ışık düşmesi 30 (optimal) – 40 derece arasında olmalıdır. Tepe ışıklarında ışık kesme açısı 30  (geniş çaplı yayılan ışık, yeterli kamaştırma sınırı) ve 50 (derinlemesine süzülen ışık, yüksek kamaştırma sınırı) dilimli ızgaralı ışıklarda 30 ve 40 derece arasında olmalıdır.

AYDINLATMA SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ

Ekonomik yönden en iyi aydınlatma çözümü, işlevsel ve ergonomik gereksinimlere cevap vermesidir. Bu nicelik özelliklerinin yanı sıra, aydınlatmanın nitelik bakımından da mimari kriterlere uyum sağlaması gerekir.

AYDINLATMANIN NİCELİK ÖZELLİKLERİ

 Aydınlatma Seviyesi : 300 lüks ve 750 lüks arasındaki ortalama değer çalışma alanında tercih edilir. Yüksek randımanlı aydınlatma seviyesi aynı genel aydınlatma da ek iş yeri aydınlatması ile sağlanır.

Işık Yönü : Işık çalışma yerine yandan yansır, ön koşul kanat şeklindeki LVK’dir.

 Parıltı Sınırlaması : Parıltı sınırlaması doğrudan parıltı, refleks, etraftaki ayna yansıması kısımlarını kapsar. Doğrudan parıltının sınırlaması, ışık kullanımı ile diyafram açısı 30 derecedir. Refleks parıltının sınırlaması, iş yerinde yandan düşen ışığın çalışma alanı civarının matlaşmış üst yüzeyleriyle birleşmesi ile oluşur. Ekrandaki ayna yansımasının sınırlanması uygun ekran pozisyonu ile meydana gelir. Buna rağmen ekrandan yansıyabilen ışık parlaklık oranı 200 cd/m² olmalıdır.

 Parlaklığın Dağılımı : Işık parlaklığının armonik dağılımı odadaki tüm refleksiyon derecelerinin dikkatli bir uyum sağlaması sonucu gerçekleşir. Dolaylı aydınlatmanın parlaklık yoğunluğu 400 cd/m² yi aşmamalıdır.

 Işık Rengi ve Rengin Yansıması : Renkli ışık lambalarının seçimi ile belirlenir. Bunlar üç gruba ayrılır : Sıcak beyaz ışık ( 3300 K’nın altında renk ısısı), nötr beyaz ışık (3300-5000 K) ve gün ışığı beyazı (5000 K üstü). Bürolar için genellikle ışık rengi olarak, sıcak beyaz veya nötr beyaz tercih edilir. Işığın spektral bileşimine bağlı olan rengin yansımasında, genelde 1. Basamakta (çok iyi renk yansıtması) olmasına önem verilmelidir.

Uygulamada, genellikle, ortalama aydınlatma kuvvetinin (En) lambanın istenilen elektrik bağlama kapasitesi için veya istenilen aydınlatma seviyesi için ortalama tahmini hesaplanır. Farklı ışık tipleri ile hesaplanmasının gerektiği durumlarda, odalar için, tek tek ışık tipleri hesaplanarak toplanması gerekir.

Spesifik bağlama kapasitesi yardımı ile yapılan aydınlatma hesabı, büro alanları için de kullanılabilir. 24 m² yüzeyi bulunan iki akslı oda, örneğin 4 ışıkla donatılır. 2x36 W’lık donatmada, bağlama değeri, seri kapasiteli cihaz 90 W ile beraber, aydınlatma kuvveti takriben 375 lüks verir. Büroların aydınlatmasında, konvensiyonel ayna kafes ızgaralı ışıkların haricinde, kareli ızgara dilimli kompakt floresan lambası veya ışık strüktürleri monte edilir. Işık strüktürleri projektörlerin akım rayı ile kullanılmasını sağlar.

BİNALARIN IŞIKLANDIRILMASI

Binaların ışıklandırılmasında, lambaların aydınlatma akımı belirli bir formüle göre hesaplanır. Parlaklık yoğunluğu 3 cd/m² (açıktaki objeler) ve 16 cd/m² (çok aydınlık çevredeki objeler) arasındadır.