HAVALANDIRMA TEKNİĞİ

Havalandırma ve klima tesisatlarında uygulama sıralaması genel olarak aşağıdaki gibidir: 

1. Filtreleme : Havanın büyük tozlardan arındırılması (Tane iriliği 5-50):

a) Hava filtre çerçevesinde veya otomatik filtredeki yağlı metal filtre levhaları, özellikle endüstri alanlarının havalandırılması için kullanılır. Dezavantajı: Yağ buharını beraberinde sürüklemesi. 

b) Metal çerçeve içerisinde tekstil veya cam elyaftan oluşan kuru filtre tabakaları, otomatik temizlemeli rolbant filtresi olarak yenilenemezler.

 Hassas temizleme veya kurum temizlemesi

c) Elektrostatik hava filtre ile yapılır. Toz ionize edilir ve negatif yüklü metal levhalara çektirilir. Düşük miktarda hava dirençlidir. Dezavantaj: Büyük filtre odaları, ılık suyla temizleme. 

d) Kağıt ya da cam elyaftan oluşan kimyevi filtre maddeleri ile hassas temizleme. Avantaj: Ucuz temin edilebilir. Baskılı havada aşınmanın oluşmaması. Yüksek güvenle çalıştırma. Dezavantajlar. Elektro filtrelere nazaran daha büyük hava direnci, kirlilik oranında atış, bu nedenle hava bileşiminin bozulması. 

e) Havanın yıkanması ile toz, aerosol ve asit buharı uzaklaştırılır. Kurumu uzaklaştırmadığından çok yağ ateşlemeli bölgelerde kullanılmamalıdır.

2. Havanın ısıtılması

a) Basit ağırlık kuvveti ile çalışan devri daimli ısıtıcılarda, katı yanıcı maddelerle sınırlandırılmış ayar imkanları mevcuttur. 

b) Doğal gazlı, yakıtlı veya elektrikli ısıtma aletleri. Ayarlama imkânları mevcuttur. 

c) Alçak basınç buharlı, ılık veya sıcak suyla ısıtma. Galvanizli çinko, çelik veya alüminyumdan yapılan bakır borulardan oluşan kaburgalı boru ısıtma. Bacalardan bağımsız olarak uygun ve basit ayarlama imkanları sağlamaktadır.

3. Havanın soğutulması

Genel olarak endüstriyel işletmelerde kullanılır. Tüm yıl boyunca sıcaklık ve nemin sabit oranda tutulması gerektiği durumlarda kolaylıkla uygulanabilir. İş hanları ve bürolarda, yaz aylarında tiyatro ve sinemalarda kullanışlıdır. 

Büyük çapta soğutma santrallerine dair 

a) Soğuk sızdırmaz hermetik turbo kompresörleri (kompresörlü tam makine grubu, su soğutucu ve kondensatör) az sallantılı ve az gürültülü çalışır. 

b) Lityum brümor ve sudan oluşan çiftli absorbe soğutma tesisatları: Suyun buharlaşması nedeniyle soğutulacak sudan ısı alır; su buharı lityum brömür çözeltisiyle absorbe edilir ve buhar dairesel döngülü hareketle dışarıya atılır. Buhar, daha sonra tekrar yoğunlaştırılır ve buharlaştırma sürecine eklenir. Fazla yer gereksinmeyen, gürültüsü az ve sallantısız bir tesisattır. 

c) Buhar ışınlı soğutma: Yüksek hızda buhar ışınıyla bir kapta alt basınç oluşturulur. Dolaşan soğutma suyu eş zamanla soğutmada dumanlaşır ve buharlaştırır. Bu soğuk su klima tesisatının hava soğutucularına eklenir. Bu soğutma endüstri alanında seyrek olarak kullanımdadır. 

Tüm mekanik soğutma tesisatlarında kondensatör ısısı dışarı atılmalıdır. Kuyu veya dolaşan suyla soğutulan veya hava ile soğutulmuş kondensatörler bu işlem için uygundur. Suyla soğutulmuş kondensatörlerde kuyu tesisatının kurulabilmesi için yetkili makamlardan izin alınması gerekir. Ayrıca, kuyu suyunun agresif bileşimlerinin olup olmadığı soğutma tesisatının kondensatörlerinde oluşabilecek zararların engellenmesi bakımından mutlaka kontrol edilmelidir. Göl suyuna dayanıklı kondensatörlerin kullanılması tercih edilmelidir. Soğutma kulesi olarak adlandırılan geri soğutma tesisatı da uygundur. Soğutma kulelerinde, devir daim suyu memelerden püskürtülür ve havanın üfürüldüğü dolgu tabakalar üzerine akıtılır (Buğulaşma soğutması). Soğutma kuleleri, gürültülü olmasından dolayı, binaların dışında veya çatıda kurulmalıdır. Aynı durum, havayla soğutulmuş kondensatörler için de geçerlidir.

4. Temizleme, nemlendirme, buharlı soğutma Hava temizleyicileri, çok kuru havayı doğru ayarda nemlendirerek, belirli bir dereceye kadar hava temizliği sağlayabilirler. Dış havadaki su oranının az olduğu çevrelerde sanayi klima tesisleri için ucuz soğutma olanağı sağlar. Hava yıkayıcısında pompalarla ve püskürtme memeleriyle su ince şekilde dumanlaştırılır. Galvanizli demir levha veya su sızdırmaz duvarla veya betonlama ile uygulanır. Hava difüzörleri veya su ayırıcı levhaları suyun klimaya girmesini engeller. 

Diğer nemlendirme tertibatları 

a) Isıtıcı veya püskürtücülerin üzerindeki buharlaştırma kapları, 
b) Buhar veya elektrik ısıtma!' buharlaştırma kaplı santral tertibatlar. Dezavantajı kireçlemedir. 
c) Sadece küçük hava miktarları için kullanılabilen püskürtücüler (Aerosol aletleri).

5. Vantilatörler 

Radyal ve eksenel vantilatörler: İyi üfleyici vantilatörlerin etki derecesi kullanım amacına göre % 80 - 90'dır. Takriben 10 mm/ WS’ lik toplama basıncına kadar her iki model aynı gürültü gücüne sahipse de, eksenel vantilatörler daha seslidir ve özellikle endüstri yapılarında tercih edilirler. 

6. Gürültü emiciler 

Santral odalarından klimatize edilmiş odalara giden gürültü aktarımını, hava kanallarındaki ses emiciler önler. Emmeye göre hava yönüne uzunluk 1,5- 3 m olmalıdır. Yuvalarda yapılıp, madeni yün dolgulu sert elyaf levhalar veya teneke gibi yanmayan materyallerle gerçekleştirilir. 

7. Kanallar, hava emme veya havayı dışarı atma 

Galvanizli demir levhadan, özel çelikten, ateşe dayanıklı elyaf levhalardan veya benzerlerinden yapılır. Enine kesite en uygunu karesel veya yuvarlak olanıdır, fakat kenar oranı 1:3 olan dikdörtgenler de tercih edilir. Düzenli bakım yapılmalıdır. Havalandırma tesisatlarındaki yangına karşı koruma dikkate alınmalıdır. Tuğla veya beton kanallar büyük döşeme veya düşey kanallarda sac levhalara göre daha ekonomiktir. Duvarla örülü kanallar, gürültüyü, beton olanlara oranla daha iyi emer. İç sıvası kaygan ve yıkanabilir boya ile boyanmalıdır. Emme hava kanallarına yalıtım, yoğunluğu az malzeme ile yapılmalı ve ısıyı- depolaması engellenmelidir. Kanal enine kesiti temizleme için yeterli büyüklükte (kirlenme hava ilişkisini kötüleştirmekte) olmalıdır. Bu nedenle, dışarıya atılan hava döşeme kanalları vidalanabilen drenaj çıkışlarıyla donatılmalı ve hava kanallarında yeterli temizleme açıklıklarının bırakılmasına önem gösterilmelidir. Elyaf çimento kanalları (Asbestsiz) nemli, asit içermeyen hava için elverişlidir, sentetik kanallar ise agresif gaz halindeki kimyevi maddeler için uygundur. Emiş ve veriş hava menfezleri döşemeye konulmamalıdır (endüstri yapıları ve EDV odaları istisnadır). Hava çıkışları, odadaki havanın yatay ve dikey dağılımı için önemlidir. Delikli tavanlar, giren ve çıkan hava teknikleri için elverişlidir. Emaye sac levhalar idealdir. Ayrıca kolaylıkla temizlenebilir olmalıdır. Büro odalarında hava girişi, mümkün olduğunca pencereden olmalıdır (aşırı soğuk veya sıcaklıkta).Emme hava ise hol tarafında olmalıdır. Tiyatro, sinema ve konferans salonlarında hava verme oturma yerlerinin altından yapılmalıdır. Emme hava ise tavandan uygulanmalıdır. Hava verilme işlemi, alanın biçim ve kullanımına bağlıdır.

8. Tesisat odaları

Yapı tasarımı ve konstrüksiyonunu önemli ölçüde ilgilendirdiğinden, havalandırma ve klima tesisatlarının planlanmasına, henüz ön planlama safhasında önem verilmelidir. Tesisat odaları akustik olarak kabul edilebilir olursa, iklimlendirilecek odaların civarında bulunmalıdır. Duvarlar sıvalı, iç kısmı yıkanabilir boya ile boyanmış veya en uygunu çini ile kaplanmış olmalıdır. Tüm mekanlarda koku tutucu, hava sızdırmaz kapaklı döşeme süzgeçleri olmalıdır. Tesisat odası odaların üzerinde yer alıyorsa döşeme su geçirmez olmalıdır. Dış duvarlarda, kondense suyunun hasarını önlemek için yalıtım ve buhar dengeleme yapılmalıdır. Makinelerden ötürü döşemeye binen ilave yük 750 ile 1500 kg/m² + hava kabinlerinin duvar ağırlığıdır. 

Klima santralleri için oda gereksinimi, hava filtrelemesine ve ses geçirmezliğine olan talebe bağlıdır. Dar ve uzun alanlarda odalar doğal olarak yan yana sıralanabilir. 

Basit sanayi için klima tesislerinin uzunluğu takr. 12 m. 
Konfor klima tesisleri için uzunluk takr. 16-22 m. 
Kirli hava santralleri için uzunluk takr. 4-6 m 

Endüstri ve konfor tesis santrallerinin genişliği ve yüksekliği (net ölçüler) 

2000 m³/h hava kapasitesine kadar : 3 m x 3 m
20 - 40.000 m³/h hava kapasitesine kadar : 4 m x 3,5 m
40-70.000 m³/h hava kapasitesine kadar : 4,75 m x 4 m

Servis montaj ve tamirat için 1,5 — 2 m'lik servis geçidi gereklidir. 

Büyük tesislerde iklimlendirme ve ısı dağıtım merkezinin ortak bir servis koridorundan yararlanması ve bir trafo odası gereklidir. 

Büyük mekanlı bürolar için klima tesisleri : Büyük odalar amaca göre birden fazla tesisatla klimatize edilir.

Yüksek basınçlı klima tesisleri 

Alçak basınçlı, klima tesislerinin büyük kanal enine kesitleri, sadece genel havalandırma gereksinimden değil, sadece kışın ısıtma ve yazın soğutma için gerekli havanın taşınmasında kullanılışlıdır. Yüksek basınçlı klima tesisleri, temiz dış havalı havalandırma için gerekli hava kütlesinin yaklaşık 1/3 'üne ihtiyaç duymaktadır. Buna karşın sıcaklık veya soğukluk nakli santral ısıtmadaki gibi su boru sistemiyle yapılarak, 1 m³ su, 1 m³ havadan takriben 3450 kere daha fazla ısı nakledebilmektedir. Her pencere altında, santral tarafından klimatize edilmiş hava ve soğutulmuş veya ısıtılmış suyla beslenen özel hava üfleme memeleri ve hararet değiştirici bir klima konvektörü (enjeksiyon aleti) bulunmalıdır. Ayarlama sadece termostat ile yapılır. Az miktar hava, daha küçük santrallere ve hatasız hava oluşturmaya elverişlidir. Dış hava ön filtre ve ince filtre ile artırılır. Tüm bina hafif yüksek basınç altında bulunduğundan, sızdırma genelde etkisizdir. 

Klima Konvektörleri. Genel gereksinimler 

1- Gürültü şiddeti <30'dan 33 fon. 
2- Tali havanın temizlenmesi için hava filtresi. 
3- Termostat, hava sistemi olmadığında da her hava şartlarında oda sıcaklığında tam bir ısıtma sağlayabilmelidir. 
4- Yazın soğuk su sıcaklığı 15-16 ^oC'nin altında olmamalıdır. Aksi takdirde ekonomik olmayan soğutma ve pencere grubunda oluşan terleme, su birikintisi oluşturmakta ve soğutma yüzeyleri kirlenmektedir. Yüksek basınç hava kanalları mümkün olduğunca yuvarlak olmalıdır; ideal akım titreşimsiz. Pencere aks ölçüleri 1,5-2 m oranında, hava dağıtma boruları dikey olarak düzenlenmeli ve hava ve su boru şebekeleri değişik olarak taşıyıcı kolon ve tesisat kolonları ile takviye edilmelidir. 7 katlı bina için hava çıkış kanalları 175-255 mm e, yüksek binalarda da takr. her 7-10 katlarda aynı oranda yapılmalıdır. Isıtma ve havalandırma donanımları için tesisat katı gerekmektedir. Örneğin, 14 katlı bir yapının bodrum ve çatısında ya da orta katlarda ayrı ayrı 1 santral yapılmalıdır.

Ana hava menfezli havalandırma pahalı bir uygulama tarzı olup, her bir kattaki sahanlıkta dışa doğru akıtma kanalları ile veya doğrudan ön cephenin arkasında pencerenin üstünde, her bir alttaki katta ve alt döşemeden dışarıya doğru yapılmalıdır. Yüksek basınçlı klima tesisleri için maksimum büro derinliği yaklaşık 6 m. olmalıdır, aksi halde hava soğutması için ilaveten ek sistem gereklidir. Ek sistemsiz maksimum bina derinliği 2 x 6 = 12 m. + sahanlık dır. Hava emilmesi, sahanlıktaki dolap duvarlarının üstünden, sahanlık üzerinden çıkan hava kanallarından ve tuvaletlerden gerçekleştirilir. Yüksek basınçlı tesislerde, hava miktarı taze hava oranı için gerekli ölçüye indirgendiğinden çevre havalandırması gerekmez. Dar işletmeler için primer hava miktarı santralde indirgenmelidir. 

Mutfaklar için havalandırma donanımları : Yükseklik 3-5 m. Üst duvar kısımları ve tavan gözenekli sıvanmalı ve yağlı boya sürülmemelidir. Takriben 15-30 kez havalandırma yapılmalı ve alçak basınç öngörülmelidir. Hava yan odalardan akmaktadır. Bunların ısıtıcıları uygun bir şekilde daha büyük ölçülerde olmalıdır. Kaynatma kazanı, fırınlar ve fritözler bir grupta toplanmalı, üstüne yağ filtresi takılmalıdır. Hava kanalları yılda bir kez temizlenmeli, emme hava filtrelenmeli ve kışın ısıtılmalıdır. Çevre havalandırması gerekmediğinden yerel ısıtma ve izole cam kaplama gereklidir.